Je kunt je een vrolijker onderwerp voorstellen dan begraven. Maar we vinden wel graven; soms met grafgiften of de resten van een grafmaal, vaak ook zonder giften. Al die graven vertellen een verhaal over de gebruiken rond begrafenissen (of crematies).

Prehistorische grafheuvels

In de prehistorie begraven of cremeren ze hun doden onder grafheuvels. Of ze voor het één of het ander kiezen, hangt af van de periode. In de Bronstijd gaat het bijvoorbeeld bijna altijd om crematie, met de resten, net als nu, in een urn. Er zijn echter ook periodes dat begraven en cremeren naast elkaar bestaan. De oudste grafheuvels in deze regio dateren uit de Late Steentijd (Neolithicum). Het is vaak één centraal graf met bijzettingen erbij, én met grafgiften. Bij die grafgiften moet je denken aan de resten van een begrafenismaal, aan vuurstenen of natuurstenen werktuigen, aan wapens en sieraden. Het is overigens niet gezegd dat die wapens in een mannengraf liggen en de sieraden in een vrouwengraf. Hernieuwd onderzoek naar het oudst bekende Nederlands grafveld (7000 jaar) in Elsloo (Limburg) laat zien dat die rolpatronen helemaal niet zo vast liggen. Klik hier.

Romeins graf

Ten tijde van het Romeinse Rijk vormt de Rijn de limes (grens) van dat rijk. Het huidige Amersfoort ligt daar buiten. Toch is hier een Romeinse kom van terra sigillata aardewerk gevonden, uit 200 na Chr. Hij is gevonden in een Germaans grafveld en is gebruikt als urn: er zitten menselijke crematieresten in, samen met de overblijfselen van een begrafenismaal. Het zijn resten van een man, die een zekere status gehad moet hebben. De Germanen kennen namelijk een grote waarde toe aan Romeinse goederen en geven niet zo maar een waardevolle kom als urn mee.

Christelijke graven

Met de opkomst van het Christendom wordt begraven weer de norm. We vinden alleen nog maar resten van begrafenissen, maar niet meer van crematies. Het oudste graf uit de vroegchristelijke tijd dat we hier in de omgeving (in Oud-Leusden) kennen, dateert uit de 6de/ 7de eeuw. Het is een Merovingisch grafveld, met wapens als grafgiften. Het zijn waarschijnlijk krijgersgraven, maar of het nou mannen of vrouwen geweest zijn… In de Middeleeuwen begraaft men in eenvoudige kisten. De spijkers vind je terug, de rest niet. Giften zijn niet gebruikelijk meer. Soms vind je nog een muntje, als heidens overblijfsel, maar dat is het dan ook wel. Wat overblijft zijn spelden en resten van kleding. In de binnenstad van Amersfoort, met al zijn ruimtegebrek, gaan de graven in die tijd soms tot wel 6, 7 lagen diep.

Joodse graven

Amersfoort is de enige plek in Nederland waar alle joodse begraafplaatsen nog helemaal intact zijn. Het zijn er 3 totaal, 1 aan de Soesterweg en 2 bij de Bloemendalsebuitenpoort, aan de west- en aan oostzijde. De kleine aan de oostzijde is het oudst (in gebruik van 1670 tot waarschijnlijk 1727). Het is een Sefardische begraafplaats voor Spaanse en Portugese joden, waar de eerste joodse immigranten in Amersfoort begraven liggen. De grotere aan de westzijde is Asjkenazisch (voor Hoogduitse en Oost-Europese joden) en van 1700 tot 1873 gebruikt geweest. Joodse begraafplaatsen mogen niet geruimd worden. Ze zijn dan ook alle drie intact en zullen dat altijd blijven.