Wat is het en waar komt het vandaan?

Leer wordt gemaakt van dierenhuiden. Van oudsher kan dat van allerlei soorten dieren zijn. Ze villen het dier, halen alle vet- en vleesresten van de huid af en maken hem vervolgens soepel, zodat hij verwerkt kan worden. Dat gebeurt al in de prehistorie: huiden veranderen in beschermende kleding en tentdoek.

Wat maken ze ervan?

Als ze uitgevonden hebben hoe ze huiden kunnen looien, wordt het echt leer. Leerlooierijen vind je al bij de Romeinen. Dat looien doen ze met gemalen eikenschors of andere tannine houdende stoffen. Leerlooiers laten het lange tijd inwerken op de huid met als gevolg dat die sterk, waterdicht en duurzaam wordt. Vet helpt nog eens extra bij het waterdicht maken. Daarna is het leer sterk en soepel genoeg om te vouwen, patronen uit te snijden, te versieren en te naaien indien nodig. Het aantal toepassingen neemt erdoor toe. Zo maken ze o.a. kleding, buidels, schedes voor messen en zwaarden, tuig voor trek- en rijdieren, maar vooral veel schoenen. Vaak gebruiken ze hiervoor runderleer. Het is stevig. Voor luxe producten wordt ook wel het zachtere hertenleer gebruikt. Leer is een duur product en wordt zo veel mogelijk hergebruikt.

Leer en archeologie

Als je archeologisch leer aan een nader onderzoek onderwerpt, kun je een hoop te weten komen. Zo helpen vorm, afmeting, versieringen, naden, resten van naaigaren, slijtageplekken en beschadigingen je om het snijpatroon te bepalen. Pas dan kun je vaststellen wat het geweest is, waar het voor dient, waar het vandaan komt en uit welke tijd het dateert. Zelfs de leersoort kun je achterhalen: bij elke diersoort is de haarinplant immers weer anders. Van alle leervondsten zijn schoenen het meest voorkomend. Ze zijn goed te dateren, omdat we inmiddels vrij veel weten over schoenmode door de eeuwen heen.

Schoenen hebben lange tijd ook een andere functie gehad, namelijk als een soort mascotte om het kwaad af te weren. We vinden al amuletten in de vorm van een schoen uit de prehistorie. Later worden ze op een speciale, zichtbare plek in huis opgehangen, meestal boven de ingang. Ze jagen boze geesten kennelijk de stuipen op het lijf. Dan doen ze overigens ook als ze niet zichtbaar zijn voor het blote oog. Hier in Amersfoort zijn in de Bollenburgh aan de Muurhuizen (een spinhuis voor wees- en zwerfkinderen) 8 schoenen en een muil uit de 17de eeuw gevonden, ingemetseld achter een dikke pleisterlaag.

Hoe bewaar je het?

Leer is een organisch materiaal en blijft het best bewaard onder natte, zuurstofarme omstandigheden. Heeft het lang in de bodem gezeten, dan is het kwetsbaar en moet je het voorzichtig behandelen. Zo lang je het niet conserveert moet je zorgen dat het nat blijft. Het liefst maak je het daarom zo snel mogelijk voorzichtig schoon onder stromend water. Daarna conserveer je het met behulp van polyethyleenglycol en laat je het aan de lucht drogen. Dan is het sterk genoeg om het te onderzoeken en zelfs eventueel weer in elkaar te naaien.

Vondsten met een verhaal

Klik op een van de afbeeldingen op meer te lezen over enkele ‘Vondsten met een verhaal’ die van metaal zijn gemaakt.