Wat is het en waar komt het vandaan?

Zo’n 150.000 jaar geleden wordt een deel van Nederland vanuit het Noorden bedekt met landijs. Met dat ijs wordt gesteente opgestuwd dat we nu nog steeds in de bodem terugvinden, zoals zwerfkeien.
Niet alle natuursteen die we vinden komt overigens hier vandaan; importeren gebeurt ook. Zo vinden we tufsteen, zandsteen en basaltlava uit wat nu Duitsland is en kalksteen uit België.

Wat maken ze ervan?

Sommige steensoorten zijn geschikt als bouwmateriaal. Van graniet maken ze bijvoorbeeld straat-keien, tufsteen gebruiken ze om kerken, kloosters en versterkte huizen mee te bouwen en leisteen doet dienst als dakbedekking. Zelfs de restjes van die laatste steensoort gaan niet weg: het worden speelschijven.
Voorwerpen van natuursteen zijn er ook. Zo vinden we een mortierkogel, een wetsteen, maalstenen, slijpstenen en vijzels. Het laat al met al een gevarieerd beeld zien van de toepassingen van natuursteen.

Natuursteen en archeologie

Het gebruik van natuursteen zie je terug in alle archeologische periodes. Al in de prehistorie bewerken ze hun vuursteen ermee en scherpen ze hun werktuigen met een slijpsteen. Het aantal toepassingen neemt in de loop van de tijd alleen maar toe.
Net zoals bij andere materialen legt onderzoek naar natuursteen het verhaal achter de vondst bloot: hoe is het bewerkt, waar wordt het voor gebruikt, waar komt het vandaan en uit welke tijd stamt het. Op basis van de steensoort kun je iets over handelspatronen zeggen. Niet elke steensoort komt namelijk van nature hier voor. We vinden ze hier echter wel. Neem bijvoorbeeld de fragmenten van een vulkanische maalsteen uit de IJzertijd, afkomstig uit de Eiffel. De herkomst van de steen laat ons zien dat ze ook in die tijd al handel drijven over grotere afstanden.
Daarnaast vertelt onderzoek je binnen welke tak van sport ze het voorwerp in kwestie gebruiken. Zo is een maalsteen een werktuig voor voedselproductie en wordt een vijzel (een zg. ‘steenen mortier’) niet in de alledaagse keuken gebruikt, maar in de medische wereld, door de heelmeester of in het klooster. En zo kun je straatkeien koppelen aan infrastructuur en andere vondsten aan bouw, aan oorlogvoering of aan werktuigen die bij verschillende beroepen horen.

Hoe bewaar je het?

Natuursteen wordt in de bodem niet of nauwelijks aangetast. Conserveren is dan ook vrijwel niet nodig.

Vondsten met een verhaal

Klik op een van de afbeeldingen op meer te lezen over enkele ‘Vondsten met een verhaal’ die van natuursteen zijn gemaakt.