Een kuil, helemaal gevuld met verkoolde eikeltjes, te midden van een grafveld uit de Late-IIzertijd (200-100 voor Chr.). Dat was beslist geen alledaagse vondst, daar in Amersfoort Noord. Het bleek al snel de grootste hoeveelheid eikeltjes te zijn die ooit gevonden is: zo’n 20.000 stuks. Voor een groot deel ging het om complete eikels, dus met beide zaadlobben tegen elkaar aan. Opvallend genoeg lagen er geen andere verkoolde plantenresten. Waar waren al deze eikeltjes voor bedoeld?
Onderzoek wees uit dat de eikeltjes niet uit dezelfde tijd stamden als het grafveld: ze waren vele malen ouder en werden gedateerd op ongeveer 1500 voor Chr. (de Vroege-Bronstijd).

Voedzaam
Eikels zijn zeer voedzaam en uit historische bronnen weten we dat ze voor verschillende consumptiedoeleinden gebruikt werden: om brood van te bakken, om bier van te brouwen, schnaps van te stoken of om eikeltjeskoffie te maken. En daarnaast als veevoer voor varkens.
Er zijn heel wat archeologische vondsten van verkoolde eikels bekend, vaak vermengd met andere verkoolde resten van plantaardig voedsel. Juist daaruit kunnen we opmaken dat ze voor menselijke consumptie bedoeld waren. Vruchtwanden werden nooit aangetroffen. Daarom dacht men dat ze voor de bereiding altijd eerst gepeld werden. De Amersfoortse eikels echter zijn overduidelijk ongepeld verbrand.

Roosteren
Eikels bevatten te veel tannine om zo te eten. We moeten ze eerst koken of roosteren. Dan verdwijnt de bitterheid van de tannine. Roosteren heeft bovendien als voordeel dat je ze daarna makkelijk kunt pellen en malen en beter kunt bewaren.

Mislukte bereiding
Gaat het roosteren te hard, dan verbranden of verkolen de eikels en worden ze weggegooid. Van dit soort ongelukjes moeten archeologen het nu net hebben: verkoolde plantenresten vergaan namelijk niet. De eikels in Amersfoort zijn kennelijk het resultaat van een mislukt roosterproces. Het is in ieder geval geen varkensvoer: die scharrelen hun eigen kostje wel op en lusten eikeltjes trouwens rauw. Het zijn ook geen resten van een aangebrande maaltijd. In dat geval zouden ze gepeld zijn geweest en vermengd met andere ingrediënten. Het is waarschijnlijker dat de eikels verzameld zijn om te roosteren. Alleen…, bij dat roosteren ging het fout.

Verder lezen? Download het artikel van Francien Snieder in het boek ‘Gespaard verleden’.