Onze publicaties

Geplaatst door awkorsteamersfoortnl on

We publiceren niet alleen van elk onderzoek een rapport, we schrijven ook graag artikelen en boeken over onze ontdekkingen. We leveren vaste bijdragen aan het tijdschrift Kroniek en het Historisch Jaarboek Flehite. Verder schrijven we incidenteel mee aan een breed scala van andere reeksen. Je kunt de publicaties downloaden door op de titel te klikken.

Een overzicht van al onze publicaties vind je hier.

Inhoud


Boeken

  • Een maand op zicht. In dit boek worden de 24 Vondsten van de maand uit de periode 2001-2002 beschreven. Dit boek is de leukste manier om kennis te maken met archeologie in Amersfoort! Dit boek is bij ons te koop. De vondsten vind je op deze website ook terug onder ‘Vondsten met een verhaal‘.

  • Gespaard verleden. Dit boek is het vervolg op ‘Een maand op zicht’ en beschrijft de Vondsten van van de maand uit de periode 2003-2004 . Dit boek is bij ons te koop. De vondsten vind je op deze website ook terug onder ‘Vondsten met een verhaal‘.

  • Nering en vermaak. Dit boek is het verslag van de grote opgraving op De Hof in 1991. Al in de 13de eeuw is De Hof het centrale marktplein van Amersfoort. Bij de opgraving zijn de resten van het oude stadhuis aan de westkant van het plein bloot gelegd. Aan de oostzijde is een oude drenkplaats voor vee opgegraven, die rond 1375 is volgegooid met duizenden voorwerpen! Het boek is uitverkocht, maar je kunt het boek nog wel als PDF downloaden. Zie ook ‘Lering of vermaak’ onder Historisch Jaarboek Flehite.

Historisch Jaarboek Flehite

Wij publiceren regelmatig artikelen in het Historisch Jaarboek Flehite, waarin we bijvoorbeeld ingaan op de samenhang tussen de verschillende opgravingen.

  • Santen uit het zand. Over pijpaarden beeldjes en heyligenbackers. En natuurlijk het beroemde Maria-beeldje.

  • De vuurstolp. Over het gevaar van vuur in een stad vol houten huizen en de maatregelen om dat gevaar in te perken.

  • Als het kalf. Over de verschillende soorten waterputten binnen de tweede stadsmuur.

  • De stad en het vuil. Over beerputten en wat we daar allemaal in terugvinden. Beerputten kunnen ons veel leren over het leven in vroeger tijden.

  • Bakmanschap. Over pottenbakkers, dakpannenbakkers en tabakspijpenmakers. Over het ambacht van pottenbakkers in Amersfoort.

  • Boeren in de stad. Over Amersfoort als agrarische nederzetting en over wat we daar nu nog in de stad van terug kunnen zien.

  • Van vetters en ploters. Over leerlooiers, zadelmakers en schoenmakers. Wat kwam er allemaal kijken het bij het verwerken van huiden van dieren tot leer?

  • De Papenhofstede. Over de kanunniken van het Kapittel van Sint Joris die rond dit stille straatje woonden.

  • Monumenten voor de eeuwigheid. Over grafheuvels en andere prehistorische grafmonumenten in Amersfoort en omstreken.

  • Anonieme doden uit Amersfoortse bodem. Over de ontwikkelingen in het vak van de fysische antropologie en wat skeletten ons over het verleden kunnen vertellen.

  • Lering of vermaak? Over de gewijzigde inzichten rond de enorme hoeveelheid vondsten op de Hof. Speelt de Moderne Devotie een grote rol?

  • Sporen van de klokbekercultuur aan de Nieuwlandseweg, ca 2400-1900 v.Chr. Jaarboek 2022. Je kan het artikel niet te downloaden.

Opgravingen – algemeen

Sinds 2007 verschijnt van ieder archeologisch onderzoek dat wij uitvoeren een rapport. We publiceren deze rapporten in twee reeksen: ‘Amersfoort Onder Ons’ en de ‘CAR-rapporten’. Deze rapporten vormen de wetenschappelijke verslagen van onze opgravingen. Tegelijkertijd willen we hiermee ook het publiek op een goede en toegankelijke manier informeren over onze werkzaamheden. De verslagen van oudere opgravingen zijn opgenomen in onder andere de reeks ‘Archeologische Kroniek Provincie Utrecht’.

We hebben ongeveer 70 opgravingen opgenomen in onze Storymap. In de Storymap vertellen we het verhaal van de bewoningsgeschiedenis van Amersfoort in woord en beeld. Je kunt letterlijk door de tijd heen scrollen, vanaf de aanwezigheid van de eerste mensen in onze regio tot nu.

We hebben alle opgravingen op een grote kaart gezet. Zo kun je de opgravingen bij jou in de buurt gemakkelijk terugvinden. Bij iedere opgraving geven we een korte beschrijving en je kunt de bijbehorende publicatie downloaden.

Amersfoort Onder Ons – Onze top 5

  • Kasteel Stoutenburg (AOO 15). Inventariserend veldonderzoek (proefsleuven) in 2015-2016 naar de archeologische resten van de middeleeuwse burcht bij Stoutenburg. De overblijfselen van het kasteel Stoutenburg bestaan uit onder andere funderingsresten, grachten, greppels en sloten en veel archeologisch vondstmateriaal zoals aardewerkscherven en botmateriaal. Het terrein heeft een hoge archeologische waarde en is aangewezen als gemeentelijk archeologisch monument.

  • Tabaksplantages langs de Hogeweg (AOO 25). In de periode 2002-2010 zijn bij verschillende opgravingen de resten van in totaal 17 tabaksschuren gevonden. Het zijn sporen van de tabaksteelt uit de 17de tot 19de eeuw. Het rapport vormt de basis voor de opgravingen die na 2010 zijn uitgevoerd.

  • Ondergrondse afvalberging (AOO 40). In de periode 2011-2013 zijn in het historische centrum van Amersfoort 47 ondergrondse afvalcontainers geplaatst. Dat was een mooie gelegenheid om op al die plekken een paar meter diep de bodem te verkennen. Op 32 locaties zijn archeologische resten aangetroffen. Op 15 plaatsen is er een opgraving geweest. Die hebben ons veel geleerd over de historie van de binnenstad vanaf de 11de eeuw.

  • Windsteeg (AOO 46). Archeologisch onderzoek voorafgaand aan de plaatsing van een urilift in 2011. Bij de opgraving zijn 13 graven aangetroffen met menselijke resten uit de 17de en 18de eeuw. Het rapport bevat de beschrijving van het uitgebreide onderzoek naar deze skeletten.

  • Stovestraat-Valkestraat (AOO 52). Archeologisch onderzoek in 2016. De oudste sporen dateren van de 12de eeuw, mogelijk al uit de 11de. De opgraving geeft een goed beeld van de ontwikkeling van agrarisch gebied naar stedelijke bebouwing. Op deze plek heeft lange tijd een badhuis en herberg gestaan (de Vergulde Valk). Op het terrein zijn 17 beerputten opgegraven, waarin heel veel voorwerpen zijn gevonden.

Zoek je een ander rapport in de reeks Amersfoort onder ons? Je kunt ze downloaden vanaf onze Google Drive.

Amersfoort Onder Ons – Enkele recente rapporten

  • AOO 59: Emiclaerseweg 13. Opgraving in 2019. Hier zijn waarschijnlijk de restanten van de in historische bronnen genoemde ‘Hof te Emmeklaar’ opgegraven. Dit was een administratief centrum van de Paulus Abdij, die de eigenaar van de gronden in Hoogland was. Hier moesten de boeren uit de regio hun tienden (belastingen) in nature betalen, maar konden ook de gereedschappen voor het bewerken van het land worden gemaakt en gerepareerd. Al deze structuren dateren tussen de 10de en 12de eeuw. In de 12de eeuw zijn zowel de boerderij als de smederij verlaten en heeft het terrein een meer agrarisch karakter gekregen.

  • AOO 60: Buitenplaats Kouwenhoven. Het rapport laat een mooie synthese tussen archiefonderzoek en de opgraving uit 2018 zien. Uit historische bronnen is bekend dat bij deze buitenplaats ook een ‘herehuyzinge’ heeft gehoord, waarvan de eerste vermelding uit 1707 en de laatste vermelding uit 1774 dateert. Op de kadastrale kaart van Slits uit 1832 staat geen huis afgebeeld. Wel worden op deze kaart grachten en waterpartijen aangegeven. Over wat er precies met het huis is gebeurd zwijgen de bronnen. De opgraving was een unieke kans om meer over het buitenplaats te weten te komen. Ondanks dat van het huis slechts gedeeltes van de kelders, kruipruimte en funderingen bewaard zijn gebleven, is het gelukt een reconstructie van het huis te maken. Het huis heeft in oorsprong een symmetrische opzet gehad, met de keuken als een aanbouw achter het huis. Tijdens een grote verbouwing zijn het huis en de keuken vergroot en is een tweede aanbouw (een spoelplaats) achter het huis gebouwd. Wat betreft de inrichting van de buitenplaats zijn diverse tuinelementen aangetroffen, zoals een grote vijver, plantenbakken, fontein(en) en een haag. Buiten het hof lagen de tuinen van de buitenplaats. Deze tuinen konden worden bereikt via minimaal 4 bruggen die over de beschoeide grachten waren aangelegd. In 1774 overlijdt Ignatius van Honsem, de laatste bewoner van het huis. Kort hierop wordt het huis afgebroken, het hof ontmanteld en de grachten gedeeltelijk dichtgegooid. Het hof, maar ook de tuinen, kennen vanaf dat moment een agrarisch gebruik.

  • AOO 61: Wieken Noord, Onderzoeksgebied 2. Hier zijn de resten van twee Middeleeuws erven aangetroffen, die tussen 1250 en 1400 (13de en 14de eeuw) dateren. Uit de 17de-18de eeuw zijn resten gevonden, die tot de tabakscultuur worden gerekend en uit de 20ste eeuw zijn er vondsten gedaan die uit de periode van de Tweede Wereldoorlog. Een van de twee erven dateert uit de 13de eeuw. Een groot gedeelte van dit erf, inclusief de vrijwel volledige boerderijplattegrond, is in 2012 en in 2021 reeds opgegraven. Met dit onderzoek is het zuidelijk gedeelte van het erf onderzocht.

  • AOO 62: Hamseweg 70. Hier is in 2021 een boerenerf uit de 14e eeuw opgegraven. Door de opgraving kon een groot deel van het erf gereconstrueerd worden, bestaande uit een woonstalboerderij van het type hallenhuis, twee hooibergen, een bijgebouw, erf- en afwatergreppels en moestuinen.

CAR-rapporten – Onze top 5

In de reeks CAR-rapporten verschijnen niet alleen onze opgravingen in Amersfoort, maar ook die in de gemeenten Soest, Bunschoten en Leusden.

  • Bunschoten – Dorpsstraat 28-30 (CAR 11). Opgraving in 2009. Volgens het aangetroffen aardewerkmateriaal nam de bewoning een aanvang in de (tweede helft van de) 13de eeuw en aan de hand van het vele materiaal uit de 14de tot in 15de eeuw nam de bewoning toe. De kleine hoeveelheid scherven uit het einde van de 15de eeuw en uit de 16de eeuw geeft aan dat de bewoning afnam.

  • Leusden – Archeologie in de praktijk: Schammer (CAR 18). Bij de aanleg van dit recreatie- en natuurgebied zijn in de periode 2007-2010 verschillende opgravingen uitgevoerd. Het bodemarchief omvatte resten van tijdelijke kampementen uit de Midden en/of Nieuwe Steentijd (ouder dan 30.000 voor Christus), de resten van 10 boerenerven uit de periode Late Bronstijd tot de Late IJzertijd (1100-250 voor Christus) en 3 erven uit de Late Middeleeuwen (1250-1500). De boerenerven worden uitgebreid beschreven. Het rapport is bij ons te koop.

  • Slaagsedijk / Melmplas (CAR 70). Proefsleuven in 2015. In een van de proefsleuven zijn duizenden fragmenten aardewerk, houtskool en vuur- en natuursteen opgegraven. Die komen uit de periode Neolithicum tot Vroege bronstijd (5.000-2.000 voor Christus). Er zijn ook sporen uit de Midden IJzertijd (500 voor Christus) en de resten van een kampement uit de Prehistorie (ouder dan 250 voor Christus) gevonden. Tot slot zijn resten gevonden van sloten die zijn gegraven van de ontginning van dit gebied in de 13de eeuw.

  • Actualisatie 2019 Archeologische Beleidskaart Gemeente Amersfoort (CAR 86). Op de Archeologische Beleidskaart (rapport met kaartbijlagen) is aangegeven waar en op welke manier bij bouw- en grondwerkzaamheden rekening moet worden gehouden met ons bodemarchief. Het rapport en de kaart zijn op 12 maart 2019 door het college van burgemeester en wethouders van Amersfoort vastgesteld. Het rapport geeft een uitgebreid overzicht van alle archeologische opgravingen en locaties met vondsten in Amersfoort. Je kunt de gedetailleerde versie van de kaart hier downloaden.

  • Voormalig ziekenhuisterrein De Lichtenberg (CAR 99). Proefsleuven in 2018. Hierbij zijn de resten één greppelstructuur opgegraven. Dit zijn mogelijk de resten van een loopgraaf uit de Tweede Wereldoorlog. In totaal zijn er 114 metaalvondsten gedaan, waarvan 23 munten en 17 vondsten die gerelateerd zijn aan munitie. De aangetroffen hulzen zijn afkomstig van diverse legermachten. Waarschijnlijk is het onderzoeksgebied gebruikt voor het dumpen van oorlogsmateriaal (direct) na de Tweede Wereldoorlog.

Zoek je een ander CAR-rapport? Je kunt ze downloaden vanaf onze Google Drive.

CAR-rapporten – Enkele recente rapporten

  • CAR 124 – Kronkels Zuid (fase 1), Bunschoten. De bodemopbouw is aan de hand van 103 boringen in kaart gebracht. In vijf zones is een podzolbodem aanwezig, wat wijst op een niet of nauwelijks verstoorde bodem met een relatief grote kans op archeologische sporen. Voor deze zones is daarom nader onderzoek nodig.

  • CAR 125 – Trapeziumlocatie en Gaslaan blok 5, Amersfoort. De bodemopbouw op de Trapeziumlocatie is aan de hand van 6 verkennende boringen in kaart gebracht. Hieruit bleek dat een deel van het plangebied diep verstoord is. Maar ook dat er delen zijn, waar de E- en B-horizont en/of top van de C-horizont nog intact zijn. Er dient is nader archeologisch onderzoek nodig naar de aan- of afwezigheid van resten uit de Steentijd. Het terrein aan de Gaslaan kon (nog) niet onderzocht worden.

  • CAR 126 – Bouw woningen en tiny houses aan Frits de Zwerver, Bunschoten. Aan de hand van de verkennende boringen is vastgesteld dat midden in het onderzoeksgebied een kleine dekzandrug van circa 25 à 30 m breed ligt. De monsters, die tijdens de karterende fase van de podzol zijn genomen, bleken geen archeologische indicatoren te bevatten. Er is geen aanvullend archeologisch onderzoek nodig.

  • CAR 127 – Meridiaan 14, Amersfoort. In juli 2021 hebben de stadsarcheologen twee kleine proefsleuven aangelegd op de locatie van de voormalige Vreekamp-garage op de hoek van de Meridiaan met de Keerkring. Er konden hier sporen verwacht worden de Voorste Wetering , de Liniedijk uit de 18de eeuw en de vuilstort uit het begin van de 20ste eeuw. Deze zijn echter niet aangetroffen. Er zijn wel resten van een bouwvoor en ploegsporen aangetroffen. Deze vormen samen één vindplaats: bouwland uit de 18de-20ste eeuw. Deze sporen zijn niet behoudenswaardig.

  • CAR 128 – Henry Dunantplein, Amersfoort. Begin 2021 zijn er twee proefsleuven aangelegd op de plek van het voormalige grasveldje in de Henry Dunantstraat. Er zijn geen sporen of vondsten aangetroffen.

Archeologische Kroniek Provincie Utrecht

De Archeologische Kronieken van Provincie Utrecht bieden vanaf 1970 een kort jaaroverzicht van al het archeologisch onderzoek dat in de Provincie Utrecht gedaan is. De verslagen van de oudere opgravingen in Amersfoort zijn in deze boeken opgenomen. Je kunt het hoofdstuk over Amersfoort uit deze boeken hieronder downloaden.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1988-1989: Rijksmonument Emiclaer, Herenstraat, Kattenbroek (prehistorie), Kattenbroek Heideweg , Kerkstraat (muurhuizen), Kleine Spui, Krommestraat, Muurhuizen 49-51, Muurhuizen 185-187, Muurhuizen (Oldenbarnevelthuis), Schothorsterlaan en Zielhorst (prehistorie).

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1990-1991: Achter de Arnhemse Poortwal, De Hof, Groenmarkt/Appelmarkt, Hoogland Hoveniersweg, Kattenbroek prehistorie, Kleine Spui 20, Muurhuizen/Nieuwstraat, Muurhuizen/Stovestraat, Nieuwland, Viepoort, Vijver en Zocherpad.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1992-1993: Breestraat, Kattenbroek, Nieuwland, Schimmelpenninckstraat/kade, Stadhuisplein en Stovestraat.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1994-1995: Bloemendalsestraat, St. Elisabethgasthuis, De Flint, Grote Haag, Grote Koppel, Het Havik, Kamp 26-28, Koestraat, Muurhuizen 62-64, Nieuwland en N-199.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1996-1997: Bloemendalsebinnenpoort, Bunschoterstraat, St. Jorisdriehoek, St. Joriskerkhof op de Groenmarkt, Kamp 82, Kleine Koppel, Koppelpoort/Monnikendam, Lieve Vrouwestraat 5, Muurhuizen 179 en Nieuwlandseweg 35.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1998-1999. Amicitia, Bunschoterstraat, Kamp 60-62, Mooierplein, Provenierssteeg, Utrechtsestraat 33-35, Utrechtsestraat 37-39, Vathorst en Westsingel.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2000-2001. Amicitia, Bloemweg, Isselt en De Birkt, Huis Isselt, Kapel Koelhorst, Muurhuizen 26, Nimmerdor, Rozendael, Rusthof, Smallepad, Varkensmarkt, Vathorst en Zeldertseweg 85.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003. A28 – Heiligenbergerbeek, Sem Dresdenstraat, Grote Koppel 8, Grote Koppel 14, Herenstraat, Hooglanderveen – Van Beeklaan, Kapel Isselt, Kleine Spui, Krankeledenstraat 20 en 22, Kreupelstraat, Leusderweg, De Lichtenberg (I) en (2), Lieve Vrouwekerkhof, Nefkensterrein, Rochuskapel, Ruwwaterleiding Amersfoort-Nijkerk, Utrechtsestraat en Stadsring, Vathorst, Walikerstraat, Wieken Vinkenhoef, Wieken Vinkenhoef – Barneveldseweg, Wieken Vinkenhoef – Hogeweg (I) en (2), Wieken Vinkenhoef – Hogeweg perceel 326 en Amersfoort-Bunschoten – Perswaterleiding.

  • Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2004-2005. Achter de Arnhemse Poortwal, Achter de Kamp 32, Kleine Haag 1-3, Lieve Vrouwekerkhof 2a, Noordwestplantsoen, Oliesteeg 11-15, Smallepad, Stoutenburg, Valkestraat 34-40 en Wieken-Vinkenhoef.