Juni: vroegmiddeleeuws aardewerk uit Hoogland

In maart kon je onder ‘Nieuws’ lezen over een unieke ontdekking in ons depot: een scherf van ongeveer 3 bij 5 cm. Die scherf is nu onze ‘Vondst van de Maand’. En dat is natuurlijk niet zomaar.

Er is historisch en archeologisch vrij weinig bekend over Amersfoort en Hoogland in de Vroege Middeleeuwen. Bij de Driesluizenbrug is in 1986 bij de aanleg van de brug in de Bunschoterstraat over de Eem de tot nu toe oudste middeleeuwse scherf gevonden. Eigenlijk de eerste tekenen van leven ná de Romeinse Tijd. Deze scherf dateert uit de 8ste eeuw en is gemaakt in Duitsland. Kom op woensdag- en vrijdagmiddag deze scherf bewonderen. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Mei: een lucifersdoosjeshouder

Hoewel bekend was welke schadelijke gevolgen roken kan hebben, rookte zo’n 50 jaar geleden bijna iedereen. Het was dan ook gebruikelijk om bezoek naast koffie ook rookwaren te presenteren. Bij veel mensen stond dan ook en ‘lucifersdoosjeshouder’ op tafel. Hierdoor kon je gemakkelijk een lucifer pakken, om die vervolgens aan de zijkant van het doosje af te strijken / aan te steken. De stadsarcheologen vonden er een bij de opgraving aan de Vasco da Gamastraat in 2021. Een mooie gelegenheid om dieper in te gaan op de tabaksteelt, de rookcultuur, lucifers en meer. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Bezoek onze expositie

De Vondst van de Maand is tijdens de openingsuren te zien in een speciale vitrine in onze expositieruimte. Als je komt kijken, krijg je meer informatie over de vondst.

April 2023: Urn uit de Midden Bronstijd

Deze urn is gevonden bij één van de eerste archeologische onderzoeken in onze regio. De Oudheidkundige Vereniging Flehite heeft hem in 1879 opgegraven in een grafheuvel op de Vlasakkers op de grens van Amersfoort en Soest. Hij is uit de Midden Bronstijd (1500-1100 v. Chr.). Je kan goed zien dat het om een met de hand vervaardigd object gaat; de dikt van de wand van de pot varieert en de pot is niet mooi rond. Ook staat de pot wat scheef. Op de hals van de pot zijn twee banden van klei aangebracht, waarin afdrukken te zien zijn van vingers en nagels. Het bovenste deel van de pot is glad gemaakt voordat de pot gebakken werd. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Maart 2023: Cherry Tooth Paste

“Kijk eens, wat ligt daar voor een merkwaardig rond schijfje in het zand!” riep een van de archeologen tijdens een opgraving aan de Bartholomeus Diasstraat. Het bleek het deksel van een tandpastadoosje van rond 1900. Tandpasta met kersensmaak! Verder lezen? Download dan het informatieblad. Daarin vertellen de stadsarcheologen alles over tanden poetsen en tandpasta.

Februari 2023: Smeedijzeren puthaak

Tijdens het opnieuw bekijken van de metalen vondsten die we hebben opgegraven sinds onze oprichting bijna 40 jaar geleden, kwam onze metaalspecialist een bijzondere vondst tegen. Het blijkt een puthaak te zijn. Een ijzeren haak die aan een hefboom was bevestigd. Aan de onderkant kon een emmer gehangen worden die in een waterput kon worden neergelaten. De puthaak is in 1995 gevonden bij de opgraving ter hoogte van een gesloopte boerderij aan de Nieuwlandseweg 2. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

December 2022 en januari 2023: Grafvondst met klokbeker

Op een winderige dag in het voorjaar van 1997 werd door de stadsarcheologen aan de Nieuwlandseweg een vrijwel complete klokbeker gevonden. Naast de beker bevonden zich ‑op enkele centimeters er vandaan- bijgiften, zoals een barnstenen hanger, vuurmakers van vuursteen en een vuurstenen schrabber. Deze vondsten vormde dit de inventaris van een graf uit de late steentijd (ongeveer 4000 jaar geleden).
In het ‘Historisch Jaarboek voor Amersfoort en omstreken’ staat dit jaar een artikel van Francien Snieder en Erik Drenth over deze vondsten.
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

November 2022: Op ieder potje past een deksel

De Vondst van de Maand is dit keer een simpele ronde deksel van aardewerk. Een deksel dat werd gebruikt om het gat in het secreet af te sluiten. Het is daarmee een voorloper van de WC-deksel. De deksel is gevonden bij de opgraving van de buitenplaats Kouwenhoven in Hoogland. Dit deksel heeft, gezien zijn simpele voorkomen, vermoedelijk op een secreet gelegen dat bestemd was voor het personeel. Achter het buitenhuis zijn de restanten van dit secreet aangetroffen. Het secreet loosde direct op een van de grachten die rondom het huis liep. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Oktober 2022: Rampzalige scherven

Een van de grootste rampen die Amersfoort heeft gekend was de ontploffing van de Onze Lieve Vrouwekerk op 2 augustus 1787. De kerk was toen niet langer in gebruik als kerk, maar onder andere als opslagplaats voor munitie.
Bij de opgraving in 1986 zijn vijf scherven van een granaat gevonden. Deze scherven waren letterlijk ooggetuigen van een van de grootste rampen uit de Amersfoortse geschiedenis. Of deze scherven afkomstig zijn van de granaat die de ontploffing veroorzaakte zullen we waarschijnlijk nooit weten, maar uit te sluiten valt het niet…
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

September 2022: Rupsband van een rupsvoertuig

Bij de opgraving op het terrein van het voormalig ziekenhuis De Lichtenberg zijn veel voorwerpen gevonden die met de Tweede Wereldoorlog te maken hebben. Waarschijnlijk is hier (direct) na de Tweede Wereldoorlog oorlogsmateriaal van verschillende legermachten gedumpt. Een van de voorwerpen is een ijzeren schakel van een rupsband van een rupsvoertuig. Het voertuig is een Britse Universal Carrier, ook wel Bren Gun Carrier genoemd. De schakel is precies zo gevonden zoals u het nu ziet. Behoorlijk verroest, maar nog wel herkenbaar.
IJzeren voorwerpen worden door ons gereinigd en geconserveerd. Dat proces kunt u bij de drie nagels zien: de bovenste is deels gezandstraald, de middelste geheel gestraald en de onderste is tot slot is geconserveerd met een anticorrosie-middel.
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Augustus 2022: Dominostenen

Opgravingen in Amersfoort hebben tot nu toe twee dominostenen opgeleverd. Het weerspiegelt bij lange na niet hoe populair dit spel eeuwenlang is geweest – en nog steeds is. Het is overal op de wereld gespeeld.
Eén van beide stenen is gevonden in een beerput behorende bij een huis aan de Grote Koppel. De domino is gemaakt van het gewei van een edelhert.
De andere steen is afkomstig uit de resten van boerderij De Geer / Middelhoef, die ooit lag waar nu bedrijventerrein De Isselt te vinden is. Deze steen is gemaakt van dierenbot.
Verder lezen? Download dan het informatieblad .

Juli 2022: Hooihaak

In een waterput bij landhuis Kouwenhoven in Hoogland West is een puntige smeedijzeren staaf gevonden met een weerhaak. Oorspronkelijk is dit voorwerp bevestigd geweest op een lange houten stok. Het is een hooihaak; gereedschap dat gebruikt werd om de conditie van de hooivoorraad in de gaten te houden. Met de haak kon een pluk hooi uit de kern van de hooiberg worden getrokken. Zo kon men zien of de temperatuur niet teveel opliep. Als dit het geval is ontstaat er namelijk hooibroei, wat kan leiden tot ontbranding van de hooivoorraad. Het hooi was het wintervoer voor het vee. Als deze voorraad verloren ging was dat een grote ramp.
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Juni 2022: Oude borstels in de gracht

In de gracht rondom het voormalig landhuis Kouwenhoven zijn in 2018 twee bijna identieke borstels uit de 18de eeuw gevonden.
We weten niet zeker wat voor borstels het zijn geweest, maar we hebben wel een paar voor de hand liggende opties: een manenborstel of een hoevenborstel (beide voor paarden) of een boender.
Boenders zijn borstels om mee te schrobben. Denk bijvoorbeeld aan het schrobben van een tegelvloer. Boenders die vandaag de dag te koop zijn, zien er (bijna) net zo uit als de twee borstels uit het landhuis Kouwenhoven. Zo’n landhuis moest natuurlijk goed schoon worden gemaakt. Er zullen ongetwijfeld boenders in huis zijn geweest.
Mogelijk zijn de haren van de borstels tijdens gebruik losgeraakt, waarna de borstels als afval in de gracht van het landhuis Kouwenhoven zijn gegooid.
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Mei 2022: Kleppers

Een smalle eikenhouten plank uit een beerput. Aan de uiteinden breder dan halverwege en met een gat in het midden. Het duurde even voor de toenmalige archeologen door hadden wat ze gevonden hadden: het plankje was het klankbord / aambeeld van een zogenaamde klepper.
Een klepper is een houten percussie instrument, waarbij een hamer scharnierend op een handvat is bevestigd. Door het handvat heen en weer te bewegen slaat de hamer beurtelings op de uiteinden van een plankje / klankbord.
Onze plank ofwel afkomstig van een klepperman / nachtwacht, ofwel is hij gebruikt als bij de mis of het “Angelus kleppen” in de stille dagen voor Pasen.
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

April 2022: Potje met prut

In de gracht rondom het voormalig landhuis Kouwenhoven aan de Coelhorsterweg in Hoogland zijn in 2018 twee op elkaar gestapelde zalfpotjes uit de 18de eeuw gevonden. Het bovenste potje zat vast in de plakkerige inhoud van de onderste. Zalfpotjes worden wel vaker bij archeologische opgravingen gevonden, maar een potje met inhoud is heel zeldzaam. Wij waren dus heel benieuwd wat er in het potje zat en waar het voor heeft gediend.
Uit nader onderzoek blijkt een belangrijk deel van het prutje uit terpentijn bestaat. Dat is hars van de lariksboom. In de 18de eeuw werd terpentijn voor veel dingen gebruikt. De belangrijkste toepassing echter was in geneesmiddelen.
Zeker weten we het niet, maar de prut in het potje is een zalfje geweest. Hoogstwaarschijnlijk met het doel om een van de bewoners van Kouwenhoven te helpen bij (medische)klachten.
Verder lezen? Download dan het artikel in tijdschrift De Kroniek.

Maart 2022: Pijlsteun uit Bunschoten

In 2009 werd bij een opgraving in de Dorpsstraat in Bunschoten een mysterieus object van gewei gevonden. Na lang speurwerk bleek het een zeldzame archeologische vondst te zijn. Het is namelijk een pijlsteun, een onderdeel van een kruisboog. Op dit plaatje werd de pijl gelegd en gefixeerd voordat deze werd afgevoerd. Daarom is het oppervlak heel glad gemaakt, zodat de pijl geen weerstand ondervindt. En er is een gleuf aangebracht waardoor de pijl beter gestuurd kan worden. De Bunschoter pijlsteun dateert uit de 14de-15de eeuw.
Verder lezen? Download dan hier het informatieblad.

November 2021: drie pelgrimsinsignes

Vanaf de Late Middeleeuwen worden pelgrimstochten gemaakt. Niet alleen Santiago de Compostela en Rome, maar ook Amersfoort en Rhenen hadden een grote aantrekkingskracht op de gelovigen. In die plaatsen kon een pelgrim een insigne kopen. Pelgrims droegen de insignes na het bezoek aan het heiligdom op hun hoed of mantel.
Bij de opgraving aan de Oude Schans in Spakenburg in 2014 zijn drie pelgrimsinsignes gevonden. Deze insignes waren gewijd aan dezelfde heilige: Sint Cunera van Rhenen. De insignes zijn nagenoeg compleet bewaard gebleven.
Cunera is de beschermheilige van het vee (vooral paarden) en werd aangeroepen bij keelklachten en blindheid. Ook werd haar een rol toegedicht bij het redden van schipbreukelingen. Is dit een reden waarom iemand de reis vanuit vissersdorp Spakenburg naar Rhenen heeft ondernomen?
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Maart 2020: Maalsteen

De maalsteen is gevonden bij de opgraving aan de Engweg in Leusden in 2019. Tijdens dit onderzoek zijn resten van een nederzetting uit de IJzertijd ( 750 v. Chr. – 12 na Chr.)  aangetroffen. Deze resten horen bij dezelfde nederzetting die in 2007 onder de huidige hockeyvelden aan de Schammersteeg is gevonden.
De steen is van graniet en meet 27 x 15 x 10 cm. De steen is sterk verweerd en heeft een min of meer platte zijde. Waarschijnlijk is deze steen daarom als maalsteen gebruikt. De steen heeft plaatselijk een witte lichtere kleur (plagioklaas). Voor het malen van graan waren een platte steen (ligger) en een ronde(re) steen (loper) nodig. Door de loper heen en weer over de ligger te bewegen, kon op deze wijze graan tot meel worden vermalen. Onze steen is waarschijnlijk een ligger, hoewel het niet is uitgesloten dat de steen een loper is geweest. Er zijn namelijk voorbeelden van lopers van een vergelijkbaar formaat als onze steen.
Het malen van graan gebeurde met de hand, was is erg arbeidsintensief en kostte veel kracht. Het malen van graan was een taak die vermoedelijk vooral door vrouwen werd gedaan. De afgelopen jaren heeft de universiteit van Cambridge onderzoek gedaan naar de skeletten van prehistorische vrouwen. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de bovenarmen van de vrouwen maar liefst zestien procent sterker waren dan die van hedendaagse professionele roeiers en bijna dertig procent sterker dan de armen van een gemiddelde Cambridge-student! De onderzoekers concludeerden dat de sterke bovenarmen van de vrouwen het gevolg zijn van het dagelijks malen van graan.
Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Meer vondsten

Op deze pagina vind je nog veel meer informatie over onze vondsten.