De meeste mensen op aarde eten met hun vingers of gebruiken stokjes. Als wij de tafel dekken, leggen we drie ‘vreetijzers’ naar de borden. Dat is lang niet altijd zo geweest.

Messen
Voor zover wij weten werd pas in de Late Middeleeuwen aan tafel een mes gebruikt. Voor die tijd werd het eten in ‘hapklare brokken’ opgediend. Het mes had in die tijd een lemmet met een spitse punt. Met zo’n mes kon je niet alleen goed snijden, maar het eten ook uit een pan of schaal prikken. Iedereen had zijn of haar eigen mes en droeg dat altijd bij zich. Messen zullen dus ook als zakmes en zelfs als wapen zijn gebruikt. Pas in de 18de eeuw werd het een gewoonte om het bestek bij het dekken van de tafel klaar te leggen.

De oudste messen uit Amersfoortse bodem zijn gevonden op de Hof, en komen uit de 14de eeuw. Van vijf messen resten alleen nog het lemmet, bij vier andere zitten de heften, gemaakt van been en hout, er nog aan. Een daarvan stelt een mannetje met pet voor. Een ander bijzonder mesheft komt uit een houten tonputje op de hoek Muurhuizen-Nieuwstraat en stelt een leeuw voor.

Lepels
In de Late Middeleeuwen verscheen ook de lepel aan tafel. Voor die tijd ‘dronk’ men nat en brij-achtig eten uit kommen en nappen. Lepels werden eerst van hout gemaakt en later ook van tin.

Vorken
Pas in de 18de eeuw werden vorken een normaal verschijnsel. Dat komt mede door de kerk, die het gebruik van vorken als een ‘duivelse zede’ zag. Ieder mens had niet voor niets tien vingers van God gekregen.

Borden
Het heeft ook lang geduurd voordat iedereen aan tafel zijn of haar eigen bord had; vroeger at men meteen uit de pan. Of met gebruikte een stuk brood als bord. Als je bord leeg was, kon je hem ook nog opeten.

Verder lezen? Download het artikel van Timo d’Hollosy in het boek ‘Gespaard verleden’.