In onze expositieruimte laten we de vondsten zien aan de hand van enkele thema’s. Hieronder vind je korte uitleg. Je kunt bij ieder thema doorklikken naar meer informatie.

Vondsten met een verhaal

In deze twee vitrinekasten staat een selectie van ‘vondsten met een verhaal’. Soms zijn het vondsten die, in ieder geval voor Amersfoort, heel bijzonder zijn. Soms zijn het vondsten die horen bij de geschiedenis van onze stad. En soms zijn het vondsten met gewoon een leuk of bijzonder verhaal. Verder lezen? Klik hier voor de linker vitrinekast. Klik hier voor de rechter vitrinekast.

Eten en drinken

Wat hebben een prehistorische boer, een Middeleeuwse stadsbewoner en een 17de-eeuwse koopman gemeen? Ze moesten iedere dag eten en drinken. Maar wat men at en dronk, en waarmee men dit deed verschilt door de eeuwen heen. In deze vitrines laten we door middel van zes gedekte ‘tafels’ zien wat de verschillen zijn en hoe de eettafel zich heeft ontwikkeld. Op de planken eronder staan voorwerpen die te maken hebben met voedselbereiding uit dezelfde tijdvakken. Verder lezen? Klik hier.

Persoonlijke verzorging en geneeskunde

Hoewel de prehistorische mens nogal eens als een halve wilde wordt afgeschilderd en de Middeleeuwer als een stinkende viespeuk zijn persoonlijke verzorging en geneeskunde al duizenden jaren oud. Bij opgravingen komen we de tastbare bewijzen hiervan tegen. Zalfpotten, kammen, tandenborstels en medicijnflessen zijn hier voorbeelden van. En wat dacht je van een Middeleeuwse oorlepel? Verder lezen? Klik hier.

Geloof en bijgeloof

Het is niet altijd makkelijk te achterhalen wat men vroeger dacht en geloofde. Zeker niet uit de periode dat er nog geen geschreven bronnen zijn. Maar dat geloof en bijgeloof van alle tijden zijn is wel duidelijk. En soms vinden archeologen daar sporen van terug; in de vorm van beeldjes, pelgrimsinsignes en pelgrimshoorns, een boekband van een bijbel, tot zelfs brokken van een ontplofte kerk. Wist je dat Amersfoort zelf ook een pelgrimsstad was? Verder lezen? Klik hier.

Kleding en opsmuk

Kleren maken de man en met een paar accessoires erbij ben je al gauw het heertje. Maar kleding vinden doen we helaas niet zo vaak: stof blijft nou eenmaal slecht bewaard. Leren objecten vinden we wel; niet alleen schoenen, maar ook messchedes. En die accessoires natuurlijk: van een speld uit de IJzertijd, een hoofdijzer uit de late Middeleeuwen tot sieraden en een vilten hoed van nog niet zo lang geleden. Verder lezen? Klik hier.

Gereedschap

Van een prehistorische bijl of een dissel om hout mee te bewerken tot een moersleutel uit de 20ste eeuw, zonder gereedschap schop je het niet ver, nu niet en vroeger al helemaal niet. Ooit was de mens zijn eigen Gamma en maakte zijn gereedschap, van steen, van brons en van ijzer. Verder lezen? Klik hier.

Jagers en verzamelaars

Het grootste deel van onze geschiedenis hebben we doorgebracht als jagers en verzamelaars. Ongeveer 40.000 jaar geleden trokken Neanderthalers door de toendra van toen, op zoek naar onder andere mammoeten en wolharige neushoorns. Zij werden opgevolgd door rendierjagers aan het eind van de IJstijd (ongeveer 12.000 jaar geleden). Daarna warmde het klimaat op. In de Midden Steentijd waren er bossen en beekdalen waar gejaagd werd op klein wild en vogels en vissen. Pas zo’n 4.000 jaar geleden vestigen de eerste boeren zich in onze regio en is de periode van de jagers voorbij. Verder lezen? Klik hier.

Sport, spel en vermaak

Of het nou spelletjes zijn, zoals bikkelen, koten of domino. Of sporten als kogelstoten, klootschieten en kolf. Of muziekinstrumenten als fluitjes en mondharpen. Het zijn allemaal voorbeelden van vermaak door de eeuwen heen.
Wat nou spelcomputer! Met eenvoudige middelen zoals schijfjes gebakken klei en slachtafval (runderkootjes) fabriceerde men complete spellen en kon men zich uren vermaken. En was je uitgebikkeld? Dan ging je toch een potje knikkeren? Verder lezen? Klik hier.

Begraven

Begraven, het is niet het meest vrolijke onderwerp om over te praten. Maar we vinden wel graven, soms met grafgiften of de resten van een grafmaal.
Welke rituelen je hanteert rondom een begrafenis hangt af van de cultuur en tijd waarin je opgroeit. Laat je jezelf cremeren of begraven? Gaan er giften mee? Of eten?
In de prehistorie gaf je je dierbare een maaltijd mee, maar bijvoorbeeld ook een vuurstenen object of een barnstenen hanger. In de christelijke traditie gebeurde dat niet. Wat je uit die tijd vindt, is meestal niet bewust meegegeven. Verder lezen? Klik hier.

Oorlog en strijd

Oorlog is helaas een fenomeen dat vast verbonden is aan de geschiedenis van de mens. De vroegste aanwijzingen voor onderling geweld dateren uit de Steentijd en sinds toen is het geweld alleen maar verder toegenomen. Het is daarom niet verrassend dat archeologen in de bodem de resten hiervan tegen komen. Baanbrekend was de introductie van het buskruit aan het eind van de Middeleeuwen. De (kruis)boog wordt dan vervangen door de musket en het kanon. Verder lezen? Klik hier.

Wat van ver komt

Al in de Steentijd vond er handel en uitwisseling plaats, vaak al over grote afstanden. En in de loop van de geschiedenis is de wereld alleen maar groter geworden.
In deze vitrine laten we voorwerpen zien die in de Amersfoortse bodem gevonden zijn, maar hun herkomst buiten onze huidige landsgrenzen hebben. Het laat zien dat internationale handel echt geen nieuw verschijnsel is. Verder lezen? Klik hier.

Bouwen

Tot in de Late Middeleeuwen werden de meeste gebouwen in onze regio gemaakt van materialen als hout, leem en stro. Hiervan blijven vaak alleen verkleuringen in de bodem bewaard.
Vanaf de 13de eeuw worden steeds meer gebouwen gemaakt van baksteen. De grootste bakstenen (kloostermoppen) zijn het oudst. In de loop van de tijd worden ze steeds kleiner. Natuursteen als bouwmateriaal vinden we hier vooral in de rijkere gebouwen. Metalen bouwelementen, zoals nagels, scharnieren, sloten en daklood vinden we natuurlijk ook. Verder lezen? Klik hier.

Tweede Wereldoorlog

Ook deze zwarte periode in onze geschiedenis heeft zijn sporen nagelaten in ons bodemarchief. Op diverse plaatsen in Amersfoort en omgeving hebben we sporen en vondsten uit de oorlog aangetroffen, waaronder in de omgeving van Kamp Amersfoort.
Sporen als tankgrachten en loopgraven en vondsten als militaire uitrustingsstukken, wapens, een granaat die gebruikt is als schietschijf, uniformknopen en prikkeldraad. Het zijn stuk voor stuk getuigen van de oorlog. Verder lezen? Klik hier.

Glas

Op deze plank geven we steeds een materiaalgroep wat extra aandacht. De komende tijd is dat Glas. Glas is een verbinding van silicium (zand) en kalk, met soda en/of potas als smeltmiddel.
De oudste glasvondsten in onze regio zijn armbandjes uit de IJzertijd (50 v. Chr. – 50 na Chr.).
In de Late Middeleeuwen komt glas steeds in opkomst en daarna wordt het steeds vaker gebruikt. Vooral als drinkgerei, maar ook als verpakkingsmiddel (flessen) en als vensterglas. Verder lezen? Klik hier.

Dieren

De band tussen mens en dier gaat al millennia terug. In de prehistorie gaat het in eerste instantie om jagen en bejaagd worden. Maar al in het Paleolithicum begint de mens het dier te domesticeren: de wolf wordt hond en daarmee een bondgenoot die helpt bij de jacht. Van lieverlee worden er meer dieren gedomesticeerd en aan huis gehouden. Nog niet als huisdier; dat gebeurt vooral vanaf de Romeinse tijd, tot op de dag van vandaag met de invoer van uitheemse dieren die hier uitzwermen, zoals bijvoorbeeld de halsbandparkiet. Wat we vinden zijn met name objecten voor dierverzorging en skeletten. Verder lezen? Klik hier.

Het wagenwiel

Een wiel is een zeldzame vondst. Zeker een wiel uit de Middeleeuwen. Ons wiel heeft daarom niet voor niets een eigen vitrine gekregen. Het is in 1991 gevonden in een drenkplaats voor vee op de Hof. Het wiel bestond uit zes velgdelen die ieder met twee spaken in een naaf zijn gestoken. Eén van de velgdelen is niet teruggevonden en is gereconstrueerd. Er voor de diverse onderdelen wel drie soorten hout gebruikt, ieder met specifieke eigenschappen. Dit wiel dateert uit het einde van de 14de eeuw.

Aagje

Wie nieuwsgierig is naar het Amersfoortse verleden, kan niet om Aagje heen. Aagje is niet zomaar een pop, ze is een hele accurate reconstructie van iemand die echt heeft geleefd. Aagjes verhaal gaat terug tot de 17e eeuw, waarin Amersfoort er heel anders uitzag.
Aagje heeft een eigen pagina op deze website.

Open depot

Het Centrum voor Archeologie bestaat sinds 1984. In al die jaren zijn er vele opgravingen geweest en talloze vondsten gedaan. Niet al die vondsten worden in onze expo tentoongesteld, daarvoor is het te veel. Bovendien is het ene bijzonderder dan het andere, completer dan het andere of laat zich makkelijker restaureren, simpelweg omdat we genoeg scherven van dat ene object vinden. Wat u in de vitrines ziet is dus slechts een keuze uit het totaal. Alle andere vondsten liggen in ons depot. We bewaren namelijk alles.

Toch willen we u een indruk geven van wat we nog meer hebben gevonden, los van de thema’s in onze expo-ruimte. Dat doen we onder de noemer ‘Open depot’. De stukken van het open depot staan op de bovenste planken. Het kunnen een hoop bierkannen zijn, borden, potten of kruiken, maar ook losse vondsten. Nogmaals, het open depot staat nadrukkelijk los van de thema’s eronder. Bekijk het als een categorie op zich.