Nieuws

Hier kan je over onze archeologische avonturen lezen; verhalen over opgravingen, vondsten, onderzoeken en ontdekkingen.

Kroniek juni 2023

In het laatste nummer van tijdschrift de ‘Kroniek, tijdschrift historisch Amersfoort’ staan twee artikelen van onze stadsarcheologen.

Erfgoed gezocht
Sanne Beumer en Timo d’Hollosy schrijven over het project ‘Erfgoed gezocht’. Tijdens de coronajaren speurden ruim 4.500 mensen vanachter hun eigen laptop, tablet of pc op hoogtekaarten naar nog onontdekt archeologisch erfgoed op de Utrechtse Heuvelrug. Misschien was jij wel een van deze onderzoekers? En met succes: het project heeft bijna 40.000 potentiële nieuwe grafheuvels, raatakkers en houtskoolmeilers opgeleverd. Een schat aan informatie! Op het kaartje zijn de resultaten binnen de gemeenten Soest (links), Zeist (onder), Leusden( rechtsonder) en Amersfoort (rechtsboven) te zien. Dit project krijgt een vervolg, want nu moet onderzocht worden bij welke potentiële locaties het ook echt om archeologie gaat. Verder lezen? Download dan het artikel.

Hout van Kouwenhoven
Itamar de Rooze schrijft over een houten kuip die bij de opgraving van Buitenplaats Kouwenhoven in Hoogland is gevonden. Een vrij alledaagse vondst uit de opgraving blijkt na uitgebreid archeologisch onderzoek tot een reeks bijzondere ontdekkingen te leiden… en nieuwe vragen. Zo weten we nu dat voor deze kuip een 224-jarige eik rond 1681 in het midden van Duitsland werd gekapt. Verder lezen? Download dan het artikel.

Inmiddels is het hout van de kuip geconserveerd en is een van onze vrijwilligers bezig om van de duigen weer een kuip te maken. Kom eens langs om die te bewonderen.

Vondst van de Maand: Vroegmiddeleeuws aardewerk uit Hoogland

In maart kon je hier lezen over een unieke ontdekking in ons depot: een scherf van ongeveer 3 bij 5 cm. Die scherf is nu onze ‘Vondst van de Maand’. En dat is natuurlijk niet zomaar.

Er is historisch en archeologisch vrij weinig bekend over Amersfoort en Hoogland in de Vroege Middeleeuwen. Bij de Driesluizenbrug is in 1986 bij de aanleg van de brug in de Bunschoterstraat over de Eem de tot nu toe oudste middeleeuwse scherf gevonden. Eigenlijk de eerste tekenen van leven ná de Romeinse Tijd. Deze scherf dateert uit de 8ste eeuw en is gemaakt in Duitsland. Kom op woensdag- en vrijdagmiddag deze scherf bewonderen. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Leusderweg 249: zeven van de grafkuilen

In april/mei hebben de stadsarcheologen aan de Leusderweg 249 een grafveld / urnenveld van ongeveer 3000 jaar oud opgegraven. We zijn nu volop bezig met het verwerken van de vondsten.

Bij de opgraving zijn vier grafkuilen met crematieresten gevonden. Die hebben we in zakken gedaan en mee genomen naar de Westsingel. De inhoud van de grafkuilen wordt gezeefd op een zeef met mazen van 1 mm. Daarbij spoelt het zand weg en komen de crematieresten tevoorschijn. In de video (die versneld wordt afgespeeld) kan je mooi zien dat de crematieresten uit het zand tevoorschijn komen. Op de foto is te zien dat er na 3000 jaar nog heel wat resten van bot aanwezig zijn. Deze worden gedroogd en later nader onderzocht.

Ontdekking in ons depot: schedel met gaten

Op het Stadhuisplein, op de plek waar nu de parkeergarage is, is in 1992 de begraafplaats van het voormalige Observantenklooster opgegraven. Hierbij zijn meer dan 250 graven van vrouwen, mannen en kinderen uit de 15de en 16de eeuw aangetroffen. De kistbegravingen lagen kop aan voet in lange rijen van west naar oost, waarbij soms drie of vier graven bovenop elkaar waren geplaatst, met het hoofd naar het westen. Onze fysisch antropologen (ofwel bottenspecialisten) zijn nog regelmatig bezig om de skeletten goed te beschrijven en onderzoeken. Momenteel ligt het skelet van ‘graf 158’ op tafel. En dat is heel bijzonder! Want in de schedel zitten aan de boven- en achterzijde vier gaten. Hoe zijn die daar gekomen? Een ziekte, een ongeval, verwondingen of de resten van een operatie? In ieder geval heeft de persoon na het ontstaan van die gaten nog een poos geleefd, want in een van de gaten is goed te zien dat er weer nieuwe botaangroei / genezing is. Wordt vervolgd!
Verder lezen over het werk van onze fysisch antropologen? Klik dan hier.

Nationale Archeologiedagen

De Nationale Archeologiedagen zijn drie dagen in het jaar waarop een groot publiek kennis kan maken met alle aspecten die de Nederlandse archeologie zo leuk maken.
Uiteraard doet het Archeologisch Centrum hieraan mee: onze open vrijdagmiddag staat op 16 juni in het teken van dit evenement en op zaterdag 17 juni organiseren we een bijzondere activiteit waarbij we de hulp inroepen van het publiek: samen met de archeologen speuren naar jagers en verzamelaars in de Soester Duinen! Meer informatie staat op deze pagina.

Leusderweg 249: van opgraven naar uitwerken

De stadsarcheologen hebben vorige week de opgraving aan de Leusderweg 249 afgerond. Dat wil zeggen dat we klaar zijn op het terrein aan de Leusderweg en dat nu het uitwerken kan beginnen. Zoals je op de foto’s kunt zien hebben we heel wat materiaal naar ons pand aan de Westsingel gebracht. Dat uitwerken is vaak nog veel meer werk dan het opgraven zelf! Klik hier om te lezen wat we de komende tijd met al dat materiaal gaan doen.

De eerste resultaten van het onderzoek

We hebben aan de Leusderweg een begraafplaats / urnenveld opgegraven. Die dateert vermoedelijk uit de Late Bronstijd en Vroege IJzertijd (ongeveer 3000 jaar geleden). In totaal zijn 4 grafkuilen met crematieresten aangetroffen en de resten van circa 10 greppelstructuren die rondom de graven hebben gelegen. Dit urnenveld sluit mogelijk aan bij de graven die zijn aangetroffen bij het onderzoek aan de kruising Doornseweg/Laan 1914 (zie rapport ‘Amersfoort Onder Ons 28’). Daarmee zouden de graven één grote ‘dodenakker’ kunnen vormen die aan de westzijde van de huidige Leusderweg heeft gelegen. Het onderzoek heeft, mede dankzij de hulp van de vele vrijwilligers die kwamen meehelpen met zeven, veel vondsten opgeleverd. Hierdoor zullen we de komende tijd hopelijk nog veel meer over het urnenveld te weten komen.

We zijn van plan om jullie de komende maanden op de hoogte te houden van de resultaten van het onderzoek.

Vondst van de Maand: een lucifersdoosjeshouder

Hoewel bekend was welke schadelijke gevolgen roken kan hebben, rookte zo’n 50 jaar geleden bijna iedereen. Het was dan ook gebruikelijk om bezoek naast koffie ook rookwaren te presenteren. Bij veel mensen stond dan ook en ‘lucifersdoosjeshouder’ op tafel. Hierdoor kon je gemakkelijk een lucifer pakken, om die vervolgens aan de zijkant van het doosje af te strijken / aan te steken. De stadsarcheologen vonden er een bij de opgraving aan de Vasco da Gamastraat in 2021. Een mooie gelegenheid om dieper in te gaan op de tabaksteelt, de rookcultuur, lucifers en meer. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Leusderweg 249: donderdag is de laatste dag!

Donderdag ronden de we de opgraving aan de Leusderweg af. Dan kunnen we vrijdag alles opruimen en de laatste vondsten naar de Westsingel brengen. Als je mee wilt helpen op de opgraving kan dat dus nog en paar dagen. En als je dat wilt, kan je hier lezen hoe je mee kunt helpen.

Leusderweg 249: nu ook bij RTV Utrecht!

RTV Utrecht publiceerde afgelopen zaterdag een mooi artikel èn een korte video over de opgraving van de stadsarcheologen bij het perceel Leusderweg 249 en de publieksactiviteiten die we daar organiseren. Zo ben je in 4 minuten lezen en 2 minuten kijken helemaal op de hoogte van deze bijzondere opgraving. Klik hier om naar het artikel op de site van RTV Utrecht te gaan.

We zijn twee keer gesloten

Donderdag (Koningsdag) zijn wij ook vrij en wordt er niet gewerkt op de opgraving aan de Leuderweg. En is tussen de middag dus niemand om uitleg te geven.
Vrijdag 5 mei is dit jaar voor ambtenaren een werkdag, maar onze expo is toch gesloten.

Leusderweg 249: een complete verhuizing

Gisteren hebben we een klein stukje van de opgraving mee naar binnen genomen. Dat doen we natuurlijk altijd wel, in de vorm van vondsten en monsters, maar in dit geval gaat het om wat meer dan dat. We hebben namelijk een deel van de opgravingsput in zijn geheel naar onze werkruimte gebracht. Het gaat om een crematiegraf dat we -zoals archeologen dat noemen- ‘en bloc’ gelicht hebben. Dat betekent dat we een kist rondom het graaf geplaatst hebben en er een metalen plaat onder geschoven hebben, zodat we het graf in zijn geheel konden lichten. Op de foto’s is te zien dat dat een flinke klus is, met veel graafwerk en de kist steeds een stukje laten zakken. Wat rest is een kaal stuk zand. Het grote voordeel van deze werkwijze is dat we het graf in ons laboratorium veel beter en nauwkeuring kunnen onderzoeken. Dat gaan we doen als de opgraving is afgerond. Wordt vervolgd!

Opgraving Leusderweg 249: open dag een groot succes!

Afgelopen zaterdag konden omwonenden en andere belangstellenden de opgraving aan de Leusderweg bezoeken. Wij vonden de open dag een groot succes, want we hebben meer dan 350 enthousiaste mensen over de opgraving rondgeleid. En uit de reacties van de bezoekers bleek dat ook die de open dag een groot succes vonden. Het was een goede en gezellige middag!

De bezoekers konden niet alleen de opgraving zelf zien, maar ook twee reconstructies van een grafheuveltje van een urnenveld en enkele vondsten van ongeveer 3000 jaar oud. Voor de kinderen was er een speurtocht èn een opgraving met (chocolade) munten en snoep. Ook dat was natuurlijk een groot succes!

Opgraving Leusderweg 249: er wordt volop gezeefd

Vandaag zijn we begonnen met publieksparticipatie bij onze opgraving bij de Leusderweg. Twintig enthousiaste geïnteresseerden hebben geholpen met het uitzeven van de kringgreppels van het urnenveld. Met succes! Niet alleen wat betreft de vondsten (zoals crematieresten), maar ook wat vanwege de super enthousiaste reacties. Ook meewerken? Er zijn nog een paar plekken beschikbaar. Klik hier om een plekje te reserveren.

Opgraving Leusderweg 249: we zijn al volop bezig!

Afgelopen dinsdag zijn we gestart met de opgraving aan de Leusderweg. Een van de eerste dingen die we doen is het afgraven van de bovenste laag grond met een graafmachine. De sporen en vondsten die voor de stadsarcheologen van belang zijn liggen daar namelijk onder.

Het is natuurlijk altijd spannend of onze verwachtingen kloppen. En dat is hier zeker het geval. Een van de archeologen staat in gedachten verzonken te kijken wat we al gevonden hebben. Er is tijdens de open dag komende zaterdag dus genoeg te zien. Kom dus op 15 april tussen 13 en 16 uur naar de Leusderweg!

En als je volgende week mee wilt helpen met het zeven van bodemmonsters ben je ook van harte welkom. Wie weet vind jij wel aardwerk of crematieresten van 3000 jaar oud! Je moet je wel van te voren aanmelden. Dat kan hier.

Opgraving Leusderweg 249

De opgraving aan de Leusderweg 249 is vandaag van start gegaan. Via een groot bouwhekdoek (zie afbeelding) informeren we iedereen die er langs komt wat we daar doen en wat de verwachtingen van de stadsarcheologen zijn. Wil je lezen wat er op het bouwhekdoek staat? Download dan de PDF.

Vondst van de Maand: urn uit de Midden Bronstijd

Deze urn is gevonden bij één van de eerste archeologische onderzoeken in onze regio. De Oudheidkundige Vereniging Flehite heeft hem in 1879 opgegraven in een grafheuvel op de Vlasakkers op de grens van Amersfoort en Soest. Hij is uit de Midden Bronstijd (1500-1100 v. Chr.).
De urn is de hele maand april tijdens onze open middagen te zien in onze expo. Je kan goed zien dat het om een met de hand vervaardigd object gaat; de dikt van de wand van de pot varieert en de pot is niet mooi rond. Ook staat de pot wat scheef. Op de hals van de pot zijn twee banden van klei aangebracht, waarin afdrukken te zien zijn van vingers en nagels. Het bovenste deel van de pot is glad gemaakt voordat de pot gebakken werd. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Kom jij ook naar onze opgraving aan de Leusderweg?

Bij de Leusderweg 249 gaan we een grafveld van ongeveer 3000 jaar oud opgraven. We organiseren verschillende activiteiten voor omwonenden en andere belangstellenden. Dit is een unieke kans om met ons mee te kijken en mee te doen! Klik hier om verder te gaan.

Ontdekking in ons depot

Het loont vaak de moeite om nog eens in een oude opgraving te duiken. Nieuwe kennis en ervaring leiden soms tot andere conclusies of inzichten. Dat geldt ook voor het onderzoek dat bij de aanleg van de brug in de Bunschoterstraat over de Eem is uitgevoerd. Hier heeft de AWN (‘Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie’) in 1986 een veldverkenning uitgevoerd, gevolgd door een paar zaterdagen opgraven. Daarbij zijn ruim 1500 stuks aardewerk veilig gesteld, waaronder 216 scherven van kogelpotten. Het ROB (nu RCE) heeft deze scherven bekeken en geconcludeerd dat een deel van de scherven van vóór de 13e eeuw afkomstig is. Sinds 1986 is er veel kennis op het gebied van aardewerkdatering bijgekomen. En bij het nieuwe onderzoek van de scherven blijkt dat er inderdaad behoorlijk oude exemplaren tussen zitten. De scherf op de foto dateert waarschijnlijk zelfs uit de 8e eeuw! Dat is veel ouder dan het middeleeuwse aardwerk dat tot nu toe in Amersfoort gevonden is. Een unieke ontdekking in ons eigen depot. Wordt vervolgd!

Opgraving Hamseweg 70: rapport af + Kroniek + expo

“Stel, je loopt in het jaar 1350 in Hoogland over de Hamseweg. Dan zie je ter plekke van het huidige huisnummer 70 een boerenerf liggen. Je volgt het brede zandpad met aan weerszijden greppels vanaf de Hamseweg naar het erf. Het leidt je naar een grote boerderij; een houten gebouw met leemafgestreken wanden en een rieten dak. Aan de korte gevel van de boerderij bevindt zich een grote ingang, groot genoeg om vee of een (hooi)wagen door te laten. Hier stap je de boerderij binnen.”

Lees verder in het nieuwe nummer van de Kroniek, waarin een artikel staat van stadsarcheoloog Itamar de Rooze over de opgraving aan de Hamseweg 70 in Hoogland. Hier is in 2021 een boerenerf uit de 14e eeuw opgegraven. Door de opgraving kon een groot deel van het erf gereconstrueerd worden. Het rapport is inmiddels gepubliceerd en bij het Centrum voor Archeologie is een kleine tentoonstelling over deze opgraving ingericht. U kunt die de komende maanden op woensdag- en vrijdagmiddag bezoeken van 14.00 tot 16.30 uur. Verder lezen? Download dan het rapport. Of lees het artikel in De Kroniek.

Vondst van de Maand: Cherry Tooth Paste

“Kijk eens, wat ligt daar voor een merkwaardig rond schijfje in het zand!” riep een van de archeologen tijdens een opgraving aan de Bartholomeus Diasstraat. Het bleek het deksel van een tandpastadoosje van rond 1900. Tandpasta met kersensmaak! Verder lezen? Download dan het informatieblad. Daarin vertellen de stadsarcheologen alles over tanden poetsen en tandpasta.

Rapport af: Hessenweg 234a

Op het weiland ten zuiden van de Hessenweg 234a wordt jaarlijks een gazonmaaierrace gehouden. Hiervoor wordt een parcours aangelegd waarbij de bodem wordt geroerd. Hierbij kunnen eventueel aanwezige archeologische sporen ernstig verstoord en mogelijk zelfs geheel vernietigd worden. De Gemeente Leusden heeft daarom laten onderzoeken hoe diep eventueel aanwezige archeologische kansrijke lagen aanwezig zijn. Zo ontstaat een beter beeld van de mogelijke bedreiging voor de archeologie en kan bepaald worden of er archeologische vervolgstappen nodig zijn. Dit onderzoek is in juni dit jaar uitgevoerd. Uit het booronderzoek blijkt dat in het noordelijke deel van het terrein bij bodemingrepen dieper dan 30 cm nader onderzoek nodig is. Voor het zuidelijke deel van het terrein is dat bij bodemingrepen dieper dan 75 cm. Verder lezen? Download dan het rapport.

Plaggenput Leusderweg 320

Op de locatie van de voormalige manege aan de Leusderweg 320 komt woningbouw. Een paar weken geleden hebben we proefsleuven op het terrein aangelegd. Het terrein bleek in het verleden ernstig verstoord te zijn. Waarschijnlijk is het terrein afgegraven bij de aanleg van de naastgelegen op- en afritten. Er is echter wel een plaggenput gevonden: een waterput die is gemaakt van plaggen. De stadsarcheologen waren in de gelegenheid om deze plaggenput op te graven. Op de foto zijn de plaggen van de linkerwand van de put goed te zien. De rechterwand is in de loop van de tijd ingestort. Verder is ook de ‘insteek’ goed te zien. Dat is de kuil die destijds is gegraven om de waterput aan te leggen. Tot slot is op de foto ook te zien dat de archeologen een flinke kuil hebben moeten graven om de plaggenput bloot te leggen.

Oude veenlagen bij het Eemplein

Bij het Eemplein, op de plek van het toekomstige stadhuis van Amersfoort, hebben wij deze week proefsleuven aangelegd. We vonden deze keer geen archeologische resten. Maar het onderzoek leverde wel een prachtig bodemprofiel op. Verschillende gele zandlagen en bruine veenlagen wisselen elkaar af.

Het gele zand is hier tijdens de laatste IJstijd, tussen ongeveer 116.000 tot 11.500 jaar geleden, door de wind afgezet. Het was in die periode te koud voor planten en bomen. De wind had vrij spel om het land te bedekken met een dikke laag fijn zand. Maar ook in de IJstijd moet het zo nu en dan warm genoeg zijn geweest voor plantengroei. De resten van de planten en bomen die toen groeiden bleken deze week tijdens het archeologisch onderzoek op deze plek heel goed bewaard te zijn gebleven in de venige lagen.
Omdat de stuifmeelkorrels in het veen waarschijnlijk goed bewaard zijn gebleven, hebben we hier zogenaamde ‘pollenbakken’ ingezet. Het veen in die bakken kan onderzocht worden op stuifmeel, en dat kan ons weer vertellen welke vegetatie er in deze (iets warmere) periode groeide en hoe het landschap er destijds moet hebben uitgezien.
Nu maar hopen dat de onderzoeker door al die oude pollen geen last krijgt van hooikoorts.

Lege drankflessen

Archeologisch onderzoek levert altijd iets op. Dit is wat de archeologen vonden in het plantsoen naast ons eigen pand aan de Westsingel: lege drankflessen. Hier is onder archeologische begeleiding een nieuwe boom geplaatst. Vanwege de geringe diepte van de werkzaamheden is er verder nauwelijks iets gevonden.

Rapport af: Grafheuvel Lichtenberg

In 1954 is onder leiding van Modderman een van de grafheuvels op de Amersfoortse Berg opgegraven. Bij de opgraving in 2021 door archeologisch bedrijf Archol bleek dat de heuvel sterk verstoord is en niet meer behoudenswaardig. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft de grafheuvel van de monumentenlijst afgevoerd.

De heuvel was opgebouwd uit plaggen en dateert tussen het Laat-Neolithicum en de IJzertijd (2850-500 voor Chr.). De grafheuvel heeft dus een lange gebruiksduur gekend. Het oorspronkelijke centrale graf is niet gevonden. Wel zijn vier bijzettingen in de vorm van crematieresten in urnen aangetroffen. De urnen dateren uit de Vroege IJzertijd (800-500 voor Chr.).

Verder lezen? Download dan het rapport van Archol.

Vondst van de Maand: Smeedijzeren puthaak

Tijdens het opnieuw bekijken van de metalen vondsten die we hebben opgegraven sinds onze oprichting bijna 40 jaar geleden, kwam onze metaalspecialist een bijzondere vondst tegen.

Het blijkt een puthaak te zijn. Een ijzeren haak die aan een hefboom was bevestigd. Aan de onderkant kon een emmer gehangen worden die in een waterput kon worden neergelaten. De puthaak is in 1995 gevonden bij de opgraving ter hoogte van een gesloopte boerderij aan de Nieuwlandseweg 2.

En deze maand is de puthaak Vondst van de Maand. U kunt deze vondst, en al onze andere vondsten, komen bekijken op woensdagmiddagen en vrijdagmiddagen van 14:00 tot 16:30, bij het Centrum voor Archeologie aan de Westsingel 46. Verder lezen? Download dan het informatieblad.

Onze expo is nu ook op vrijdagmiddag open

Onze expositieruimte is vanaf vorige week ook op vrijdagmiddag open. Wil je meer weten over ons werk en over wat we allemaal vinden? Of ben je nieuwsgierig naar Aagje en haar verhaal? Dan kun je voortaan ook vrijdagmiddag terecht bij het Centrum voor Archeologie.

De expositieruimte is voor publiek open op:
– woensdagmiddag tussen 14:00 en 16:30 uur;
– vrijdagmiddag tussen 14:00 en 16:30 uur.

Ons adres is Westsingel 46. Meer informatie vind je op onze website.

Rapport af: Henry Dunantstraat

Voor de komende maanden staan verschillende opgravingen in de planning. Maar voor we weer naar buiten gaan, moeten er nog wat rapporten afgerond worden. Een daarvan is het rapport van de aanleg begin 2021 van twee proefsleuven op de plek van het voormalige grasveldje in de Henry Dunantstraat. Er echter geen sporen of vondsten aangetroffen. Verder lezen? Download CAR-rapport 128.

We zijn gesloten

Onze expo is tijdens de kerstvakantie gesloten. Dus zowel op woensdag 28 december als op 4 januari.

Extra opening op vrijdagmiddag
Daarna kan je onze expo zowel op woensdagmiddag als op vrijdagmiddag bezoeken. Beide dagen van 14.00 – 16:30 uur.

Vondst van de Maand
De klokbeker en andere grafvondsten die in december Vondst van de Maand zijn, zijn ook in januari nog te zien.

Rapport af: Meridiaan 14

In juli 2021 hebben de stadsarcheologen twee kleine proefsleuven aangelegd op de locatie van de voormalige Vreekamp-garage op de hoek van de Meridiaan met de Keerkring. Er konden hier sporen verwacht worden de Voorste Wetering, de Liniedijk uit de 18de eeuw en de vuilstort uit het begin van de 20ste eeuw. Deze zijn echter niet aangetroffen. Er zijn wel resten van een bouwvoor en ploegsporen aangetroffen (zie foto). Deze vormen samen één vindplaats: bouwland uit de 18de-20ste eeuw. Deze sporen zijn niet behoudenswaardig. Verder lezen? Download dan het rapport.